ترموود به ریتم یحیی، نگاهی به روش های سنتی و جدید ترموود

توموود هنر متوقف کردن زندگی در چوب، این هنر جوشاندن چوب با قابلمه نیست.

هوانس آبکاریان(۱۲۵۴ اصفهان – ۱۳۱۰) معروف به یحیی تار ساز، سازنده ساز اهل ایران بود. هوانس آبکاریان معروف به یحیی تارساز فرزند خاچیک نجارباشی از ارامنه اصفهان بود. او به یحیی دوم نیز معروف است. وی ابتدا وسایل موسیقی و طرز ساخت آنها را از پدرش آموخت و کم کم پا را فراتر از الگوی پدر گذاشت. او در محلهٔ سنگ‌تراش‌های جلفای اصفهان و در خانواده‌ای ارمنی‌تبار متولد شد. پدرش، خاچیک نجارباشی، و عمویش، هامبارسون، هر دو از نجاران و سازندگان سازهای موسیقی بودند و یحیی از کودکی با هنر ساخت ساز آشنا شد.

وسواس در تهیه چوب و ساخت تار

یکی از ویژگی‌های برجستهٔ یحیی، دقت و وسواس بی‌نظیر او در انتخاب و آماده‌سازی چوب برای ساخت تار بود. او برای ساخت تارهای خود از چوب درخت توت استفاده می‌کرد و فرآیند آماده‌سازی آن را به‌صورت دقیق و زمان‌بر انجام می‌داد: منبع
ابتدا چوب درخت توت را به مدت یک سال در آب زاینده‌رود می‌خواباند تا رطوبت و مواد زائد آن خارج شود.
سپس آن را یک سال در کنار تنور نانوایی خشک می‌کرد تا به‌تدریج رطوبت باقی‌مانده تبخیر شود.
در نهایت، چوب را یک سال در دمای کارگاه خود نگهداری می‌کرد تا به تعادل رطوبتی برسد و برای ساخت تار آماده شود.
این فرآیند سه‌ساله نشان‌دهندهٔ تعهد و دقت یحیی در تهیهٔ مواد اولیهٔ باکیفیت برای سازهایش بود.
ویژگی‌های تارهای یحیی
تارهای ساخته‌شده توسط یحیی به دلیل کیفیت ساخت بالا و صدای بی‌نظیرشان شهرت فراوانی دارند.

نقش ترمود کردن چوب در ساخت پیپ‌های بی‌نظیر؛ از سنت تا فناوری مدرن

ساخت پیپ باکیفیت، هنری پیچیده و دقیق است که به مهارت، تجربه، و شناخت کامل از مواد اولیه نیاز دارد. یکی از مهم‌ترین عوامل در تولید پیپ با صدادهی عالی و عمر طولانی، آماده‌سازی درست چوب است. در این میان، فرآیند ترمود کردن چوب (thermo-treatment) نقشی حیاتی در بهبود عملکرد و دوام چوب دارد. این مقاله با الهام از سنت دیرینه سازندگان بزرگی چون یحیی تارساز (هوانس آبکاریان) و همچنین بررسی روش‌های مدرن برندهایی نظیر Mimo، به بررسی اهمیت و روش‌های ترمود کردن چوب در ساخت پیپ می‌پردازد.

بخش اول: یحیی تارساز و نگاه سنتی به آماده‌سازی چوب
یحیی تارساز، سازنده افسانه‌ای تار در ایران، نه تنها به‌دلیل صدای بی‌نظیر سازهایش بلکه به‌واسطه دقت وسواس‌گونه‌اش در آماده‌سازی چوب، شهرتی بی‌نظیر یافت.

این روند سه‌ساله ترموود کردن چوب نشان از درک عمیق یحیی از رفتار چوب و اهمیت زمان در فرآیند آماده‌سازی داشت. هرچند یحیی پیپ نمی‌ساخت، اما اصول او به‌وضوح در هنر ساخت پیپ نیز کاربرد دارد.

بخش دوم: ترمود کردن چوب چیست؟

ترمود کردن چوب فرآیندی است که در آن چوب تحت حرارت کنترل‌شده (اغلب بین 160 تا 220 درجه سانتی‌گراد) در محیط بدون اکسیژن یا با بخار آب پردازش می‌شود. این فرآیند باعث می‌شود:

* رطوبت داخلی چوب به شدت کاهش یابد.
* ساختار سلولی چوب تغییر کند و پایداری ابعادی آن افزایش یابد.
* مقاومت آن در برابر قارچ، رطوبت و تغییرات آب‌وهوایی افزایش یابد.
برای سازندگان پیپ، این ویژگی‌ها بسیار ارزشمند است، چراکه چوبی که در برابر ترک، کپک‌زدگی یا تغییر شکل مقاوم باشد، تضمینی برای کیفیت و ماندگاری پیپ خواهد بود.

بخش سوم: اهمیت ترمود کردن چوب در ساخت پیپ

پیپ‌ها به‌دلیل تماس مستقیم با آتش، گرما، رطوبت و همچنین مکش مداوم، باید از چوب‌هایی ساخته شوند که از نظر فیزیکی و شیمیایی پایدار باشند. ترمود کردن باعث می‌شود:

1. چوب دیرتر شعله‌ور شود یا نسوزد.
2. بو و طعم نامطبوع ناشی از مواد آلی خام در چوب کاهش یابد.
3. عمر مفید پیپ افزایش یابد.
4. ظاهر چوب زیباتر، رنگ آن گرم‌تر و یکنواخت‌تر گردد.
بنابراین، فرآیند ترمود به‌نوعی به سنت آماده‌سازی طولانی‌مدت یحیی تارساز نزدیک است اما با فناوری مدرن و در زمان کوتاه‌تر.

بخش چهارم: برندهای پیپ‌سازی و روش‌های ترمود

در دنیای مدرن پیپ‌سازی، بسیاری از برندها به اهمیت ترمود کردن چوب پی برده‌اند. برند ایتالیایی **Mimo** یکی از پیشگامان این مسیر است. این برند با استفاده از چوب بریار ترمودشده، پیپ‌هایی تولید می‌کند که هم دوام بالایی دارند و هم صدای عمیق‌تری هنگام مکش ایجاد می‌کنند.
برخی دیگر از برندها مانند **Gasparini**، **Brebbia** و **Nording** نیز از روش‌های حرارتی خاص خود برای تثبیت رطوبت چوب استفاده می‌کنند، حتی اگر به‌صورت رسمی آن را ترمود ننامند. این نشان‌دهنده‌ی اجماع بین‌المللی در اهمیت این فرآیند است.

بخش پنجم: مقایسه ترمود کردن با روش سنتی خشک‌کردن چوب

در گذشته، چوب‌ها باید سال‌ها در شرایط خاص قرار می‌گرفتند تا به تعادل برسند. این فرآیند گرچه طبیعی و مؤثر بود، اما زمان‌بر و پرهزینه بود. امروزه، ترمود کردن:

* سرعت فرآیند را افزایش داده.
* امکان کنترل دقیق‌تر رطوبت و دما را فراهم کرده.
* یکنواختی بیشتری در نتیجه نهایی به همراه دارد.
اما هنوز برخی پیپ‌سازان سنتی اعتقاد دارند که روش‌های کلاسیک، روح خاصی به چوب می‌بخشند که در ترمود کمتر احساس می‌شود.

اگرچه فناوری، سرعت و دقت ساخت را بالا برده، اما روح هنری و احترام به ماده اولیه، همچنان در قلب پیپ‌سازی باقی مانده است. ترمود کردن چوب، نه‌تنها تداوم سنت آماده‌سازی چوب به سبک یحیی تارساز را با ابزارهای مدرن ممکن کرده، بلکه باعث ارتقاء کیفیت پیپ‌های امروزی نیز شده است. برای علاقه‌مندان به خرید پیپ اصل، دانستن این تفاوت‌ها می‌تواند به انتخاب آگاهانه‌تر و بهتر کمک کند.

منابع:

1. sazgah.com/یحیی-تارساز
2. Brebbia
3. pipedia.org

4. برایر چیست

5. فروشگاه پیپ کافه آرتین